System ochrony zdrowia

RAPORT: Wydatki na wybrane funkcje systemu ochrony zdrowia według struktury ich finansowania

Oddajemy w Państwa ręce raport statystyczny dotyczący udziału poszczególnych grup wydatków oraz schematów ich finansowania w całkowitych kosztach systemu ochrony zdrowia w Polsce na przełomie lat 2013 – 2020. Został on przygotowany na podstawie danych Europejskiego Urzędu Statystycznego (Eurostat).

System ochrony zdrowia, Zdrowie publiczne

RAPORT: Niezaspokojone potrzeby medyczne Polaków w postaci badań lekarskich – przyczyny ze względu na płeć i dochód

Oddajemy w Państwa ręce najnowszy raport The Healthcare Economics Foundation, poświęcony niezaspokojonym potrzebom medycznym Polaków w postaci niezrealizowanych konsultacji lekarskich. Zagadnienie rozpatrujemy w ujęciu dużo szerszym niż post-covidowy dług zdrowotny, który zaciągnęliśmy w ostatnich latach.

Choć w ogólnych rezultatach poszczególnych państw Unii Europejskiej nie ma radykalnych różnic, a w Polsce obserwujemy istotne postępy w zwiększaniu dostępności usług zdrowotnych, pozostajemy u dołu europejskiego rankingu i wciąż mamy wiele do zrobienia w tej materii.

Publikacja powstała na podstawie danych Europejskiego Urzędu Statystycznego – Eurostat.

System ochrony zdrowia, Zdrowie publiczne

Sylwetka polskiego systemu ochrony zdrowia – raport „Health at a Glance: Europe 2022”

Ostatnie lata były czasem próby dla całego sektora opieki medycznej. Wyzwania, postawione medycynie przez pandemię, obnażyły skutecznie mocne i słabe strony każdego systemu ochrony zdrowia na świecie. W jakim miejscu znajdujemy się teraz i jak wygląda pozycja Polski na tle innych państw Europy? Co czeka nas w najbliższym czasie i z czym będziemy musieli się zmierzyć w post-covidowej rzeczywistości? Na to pytanie postaramy się odpowiedzieć, przedstawiając Państwu sytuację Polski na podstawie najnowszego raportu „Health at a Glance: Europe 2022” Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).

Poniższe opracowanie zawiera omówienie wszystkich istotnych fragmentów, w których bieżący status Polski został podkreślony albo wyróżniony ze względu na pozytywne lub negatywne różnice względem pozostałych państw Unii Europejskiej czy też istotne zmiany, mające miejsce w ostatnim czasie. Jest więc swego rodzaju streszczeniem najciekawszych informacji na temat naszego kraju. Zachęcamy do zapoznania się z całością raportu.

Oczekiwana długość życia

Odbicie negatywnych skutków pandemii widzimy przede wszystkim w średniej oczekiwanej długości życia Polaków. Nasz kraj zanotował w 2020 roku czwarty największy spadek tego parametru w całej Unii Europejskiej (-2,4) w porównaniu z rokiem 2019, tracąc zupełnie postęp poczyniony w tym względzie przez ostatnią dekadę (+1,6). Co więcej, Polska dalej wyróżnia się olbrzymią różnicą pomiędzy długością życia kobiet i mężczyzn. Polki będą żyły średnio 80,7 lat, pozostając w zdrowiu przez 64,3 lat życia. Statystyczny mężczyzna dożyje zaledwie 72,5 roku, z czego wolne od dysfunkcji związanych z chorobami tylko 60,3. Wszystkie przytoczone powyżej wyniki znajdują się poniżej średnich unijnych.

Niezaspokojone potrzeby medyczne

Przeprowadzona przez Eurofound elektroniczna ankieta dotycząca COVID-19 dostarcza dowodów na znaczący wpływ, jaki COVID-19 miał na ilość niezaspokojonych potrzeb w zakresie opieki medycznej w różnych momentach pandemii. Wiosną 2022 r. blisko jedna piąta (18%) respondentów – obywateli UE – zgłosiła problem medyczny, w związku z którym nie otrzymali jeszcze niezbędnych badań ani leczenia. Średnio, niezaspokojone potrzeby w zakresie opieki medycznej utrzymały się na podobnym poziomie wiosną 2022 r., jak wiosną 2021 r. Łotwa, Polska i Litwa to trzy kraje, w których ludzie zgłaszali największe niezaspokojone potrzeby wiosną 2022 r. W Polsce było to niemal 30% badanych.

Nadmierna śmiertelność

W liczbach bezwzględnych, śmiertelność z powodu COVID-19 do końca października 2022 r. w UE była najwyższa we Włoszech (179 000 zgonów), Francji (171 000), Niemczech (154 000), Polsce (117 000) i Hiszpanii (115 000). Jeśli jednak uwzględnimy wielkość państwa, w czołówce znajduje się zupełnie inny zestaw państw: Bułgaria, Węgry, Chorwacja, Czechy i Słowenia. Na podstawie nadmiernej śmiertelności i zgonów stwierdzonych z powodu COVID-19 można stwierdzić, że w Polsce zawodził system raportowania lub dysfunkcja i ograniczona dostępność systemu ochrony zdrowia przyczyniła się do wielu innych, nadmiarowych zgonów.

Polska wypadała gorzej od średniej unijnej w kwestii liczby zgonów możliwych do uniknięcia oraz liczby zgonów możliwych do uniknięcia dzięki leczeniu. W 2019 roku można było zapobiec 219 zgonom na 100 000 mieszkańców (średnia UE – 176), a wdrażając w odpowiednim czasie leczenie, 134 na 100 000 mieszkańców (średnia UE – 104).

Cyfryzacja opieki medycznej i telemedycyna

Czasy pandemii zapamiętamy przede wszystkim jako okres dynamicznego rozwoju telemedycyny i cyfryzacji systemu. Polska była gotowa na te zmiany, już wcześniej wprowadzając odpowiednie rozwiązania legislacyjne. Choć wcześniej nie było to zjawisko powszechne, umożliwiło to ochronie zdrowia szybsze dostosowanie się do nowych realiów na wiosnę 2020 roku. Polskie prawo już wcześniej przewidywało zdalne konsultacje lekarskie, także w przypadku gdy wcześniej nie miała miejsca wizyta osobista pacjenta. Co nie było wcale oczywiste przed pandemią w wielu krajach, w Polsce były to świadczenia refundowane przez płatnika publicznego, tak jak zwykłe wizyty.

W 2020 roku, w Polsce ogólna liczba telekonsultacji i konsultacji osobistych faktycznie przekroczyła liczbę w 2019 r., ponieważ wzrost liczby telekonsultacji z nawiązką zrekompensował spadek liczby konsultacji osobistych. Podobne zjawisko zaobserwowano w Danii i Hiszpanii.

Polska jest jednym z krajów, w których telemedycyna i porady zdalne przyjęły się najbardziej. Na przełomie lutego i marca 2021 roku, skorzystało z nich 62% dorosłych Polaków, co było 3. najwyższym odsetkiem w całej Unii Europejskiej.

Szczepienia – przeciw COVID-19 i te obowiązkowe

Na koniec 4 kwartału 2021 roku, w Polsce zaszczepionych na COVID-19 było jedynie 65% dorosłych obywateli, co stanowi jeden z niższych wyników w Unii Europejskiej.

Problemy pojawiły się w związku z realizacją kalendarza szczepień obowiązkowych wśród dzieci i młodzieży. Szczepienie dzieci trzema dawkami szczepionki przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP3) jest obowiązkowe lub zalecane we wszystkich krajach UE i jest powszechnie uważane za miarodajny wskaźnik realizacji programu szczepień w wieku dziecięcym. W zdecydowanej większości krajów UE, udało się utrzymać lub nawet zwiększyć poziom wyszczepienia DTP3 wśród dzieci w 2020 r. w porównaniu z 2019 r. Tylko dwa kraje Wspólnoty – Włochy i Polska – odnotowały wyraźne zmniejszenie się współczynnika immunizacji w 2020 r. – z 96% do 94% we Włoszech i z 95% do 90% w Polsce. Jednak już w roku 2021 problemy pojawiły się w znacznie większej liczbie państw. Za ten okres jednak nie dysponujemy jeszcze pełnymi danymi, pozwalającymi kompleksowo porównać sytuację całej Unii Europejskiej.

W 2020 roku nie zmieniła się także rzeczywistość pod względem poziomu wyszczepienia seniorów na grypę. Wiązane jest to z częściową odpłatnością szczepionki. Podczas gdy szczepionki te są całkowicie bezpłatne w większości państw UE, w krajach gdzie pacjent musi dołożyć własne środki, poziom ten pozostaje najniższy – są to Austria, Belgia, Bułgaria, Estonia, Łotwa, Polska i Słowenia.

Dostępność świadczeń w czasie pandemii

W czasie pandemii, porównując rok 2020 do 2019, spadł dostęp do podstawowych zabiegów chirurgicznych. Liczba operacji wszczepienia endoprotezy stawu biodrowego spadła o 22%, stawu kolanowego o 27%, a operacji zaćmy o 36%. Były to wyniki zdecydowanie powyżej średniej unijnej (gorsze), które wynosiły odpowiednio 14%, 24% oraz 23%. Zauważalnie zwiększył się też czas oczekiwania na zabiegi.

Chociaż Polska była drugim krajem spośród badanych, w których spadła liczba zdiagnozowanych ostrych zawałów mięśnia sercowego oraz chorób naczyń mózgowych, znacząco wzrosła ich śmiertelność. Pacjenci, niestety, w związku z pandemią, zgłaszali się po pomoc za późno. Wskaźniki śmiertelności po przyjęciu pacjentów do szpitala z powodu ostrego incydentu sercowego wzrosły w kilku krajach w 2020 r. (np. Austria, Litwa, Polska i Portugalia), potwierdzając niekorzystny wpływ pandemii na dostęp do pilnej opieki kardiologicznej.

Wydatki na zdrowie

Polska była jednym z nielicznych krajów – razem z Belgią i Słowacją – w których wydatki na zdrowie per capita zmalały w 2020 roku w porównaniu z rokiem 2019. „Zdrowie” jednego Polaka kosztowało w 2020 roku 1591 euro (z uwzględnieniem parytetu siły nabywczej), podczas gdy średnia państw Wspólnoty wynosiła niemal dwa razy więcej – 3159 euro.

Jednocześnie byliśmy krajem o jednym z najniższych udziałów wydatków na zdrowie w Produkcie Krajowym Brutto – 6,5%, podczas gdy niektóre europejskie kraje przeznaczają na ten cel nawet 11-12% wartości wszystkich wytwarzanych dóbr. Według projekcji przeprowadzonej w raporcie, Polska pod względem wydatków na zdrowie dogoni średnią UE dopiero w 2070 roku.

W 2020 roku 10% środków na ochronę zdrowia pochodziło z bezpośrednich wydatków budżetu państwa. 62% pochodziło z obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, 6% z ubezpieczeń dobrowolnych, a 20% to wydatki „z kieszeni pacjenta”. Pozostałe źródła finansowania stanowiły 2%.

Aż 17% środków systemu opieki medycznej w Polsce przeznaczanych było na podstawowe usługi opieki zdrowotnej. Polska, wraz z Cyprem, wyróżnia się pod względem udziału wydatków na ogólną opiekę ambulatoryjną. Stanowiła bowiem 13% wszystkich wydatków na zdrowie.

W 2020 roku, przez bezpośrednie wydatki rządowe i środki pochodzące z obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, pokrywane było 94% kosztów leczenia szpitalnego w Polsce, 72% usług opieki ambulatoryjnej, 27% usług stomatologicznych, jedynie 25% wydatków na leki oraz 41% wartości urządzeń terapeutycznych (wyrobów medycznych używanych w terapii).

Tylko 0,2% PKB zostało przeznaczone w 2020 roku na inwestycje w zakresie ochrony zdrowia – infrastrukturę oraz wyposażenie. Stanowiło to nieco ponad 2,5% wszystkich wydatków na zdrowie. Niestety jednak, jest to jeden z najniższych wyników w Unii Europejskiej.

Wydatki pacjentów na leczenie

Cechą charakterystyczną Polski jest wysoki udział leków sprzedawanych bez recepty (OTC) w wydatkach pacjentów na farmaceutyki. Odpowiadały one za ponad połowę wszystkich wydatków, co stanowi ewenement na skalę europejską. Udział ponad 30% wystąpił jeszcze jedynie w Rumunii, Łotwie i Wielkiej Brytanii.

Choroby nowotworowe

W 2019 roku, Polska była 6 krajem w Unii Europejskiej pod względem współczynnika zgonów na choroby nowotworowe, w przeliczeniu na 100 000 mieszkańców. Współczynniki te były ponad 15% wyższe od średniej unijnej dla Polski, Słowenii, Łotwy, Słowacji, Chorwacji i Węgier.

Zanieczyszczenie powietrza

Polska jest jednym z krajów o najwyższej nadmiarowej przedwczesnej śmiertelności z powodu pyłów zawieszonych PM2,5 – kluczowego czynnika zanieczyszczającego powietrze. Liczba przedwczesnych zgonów na 100 000 mieszkańców wyniosła w 2019 roku 103, co stanowi wynik prawie 50% wyższy od średniej unijnej.

Konsumpcja alkoholu

Chociaż konsumpcja alkoholu ogólnie spadła w całej Unii Europejskiej na przestrzeni ostatniej dekady, z największą redukcją w Irlandii, Litwie, Grecji i Hiszpanii, Polska znajduje się w grupie nielicznych państw, gdzie konsumpcja (choć nieznacznie) wzrosła.

Zdrowie psychiczne Polaków

Pierwsza połowa 2022 roku upłynęła pod znakiem czynników, które mogą negatywnie wpływać na zdrowie psychiczne także osób dorosłych. Był to nie tylko wpływ ciągle tlącej się pandemii, ale także rosnących kosztów utrzymania i nowego kryzysu związanego z rosyjską agresją na Ukrainę. Dane z e-sondażu Eurofound wskazują, że wiosną 2022 r. ponad średnio jedna osoba na dwie (55%) może być uznana za zagrożoną depresją w krajach Unii Europejskiej. Udział osób zagrożonych depresją wahał się od około 40% w Słowenii, Danii i Holandii do około 65% w Polsce, Grecji i na Cyprze. Niemal we wszystkich krajach udział wiosną 2022 r. utrzymywał się na wyższym poziomie niż wiosną 2020.

Polska jest jednym z 15 spośród 22 badanych krajów, które wdrożyły systemowe rozwiązania dotyczące wsparcia psychicznego dla młodych ludzi w odpowiedzi na kryzys związany z COVID-19. Polska postawiła na opiekę psychospołeczną i psychiczną dostępną w szkołach. Nasz kraj jako jeden z nielicznych zdecydował się kontynuować ten program w roku szkolnym 2022/2023. Działaniami zostały objęte przedszkola, szkoły podstawowe i ponadpodstawowe.

Polska znalazła się wśród 5 krajów Unii Europejskiej, które najczęściej zamykały placówki edukacyjne w związku z pandemią. Wpłynęło to także na aktywność ruchową uczniów. Według badań, ponad 80% dzieci w wieku 6-18 lat nie spełniało zaleceń WHO w zakresie aktywności fizycznej w okresie maj-czerwiec 2020 r.

Satysfakcja pacjentów

Są jednak także pozytywne aspekty polskiego systemu ochrony zdrowia. Badania pokazują, że na przestrzeni lat 2010 – 2020, znacząco poprawiła się satysfakcja pacjentów z konsultacji lekarskich. Odsetek pacjentów, którzy stwierdzili, że lekarz spędził z nimi odpowiednio dużo czasu w czasie wizyty, wzrósł z 63,6% do 70,0%.

Przybyło także pacjentów, którzy ocenili porady i wyjaśnienia lekarza za klarowne i zrozumiałe – z 67,4% do 79,0%. Według samych pacjentów, zwiększył się także ich udział w decydowaniu o leczeniu. Współdecydującymi czuło się 61,5% pacjentów, w porównaniu do 50,4% w roku 2010.

Według badania Commonwealth Fund 2020, 9% hospitalizowanych pacjentów potwierdza doświadczenie błędu medycznego w swoim życiu. Polska jest jednym z niewielu krajów Unii Europejskiej, w których informacje o błędach medycznych wykorzystywane są w systemie akredytacji świadczeniodawców.

Wpływ pandemii na wybrane świadczenia – podsumowanie


Czy uważasz, że powyższy artykuł był przydatny i ciekawy? Możesz wesprzeć działalność The Healthcare Economics Foundation (KRS: 0000962240), przekazując darowiznę na jej cele statutowe. Prosimy o dokonywanie wpłat na nasze konto bankowe: PKO BP 49 1020 1169 0000 8402 0818 7355. Za wszystkie datki z góry dziękujemy!

Innowacje w medycynie

Jest Rządowy Plan Rozwoju Sektora Biomedycznego na lata 2022–2031

Agencja Badań Medycznych opublikowała na swojej stronie treść Rządowego Planu Rozwoju Sektora Biomedycznego na lata 2022–2031, który został przyjęty uchwałą Rady Ministrów nr 14/2022 w dniu 21 czerwca 2022 r. Celem planu jest przede wszystkim rozwój sektora biomedycznego w Polsce oraz osiągnięcie przez nasz kraj pozycji lidera sektora biomedycznego w Europie Środkowo-Wschodniej.

Autorzy dokumentu zidentyfikowali światowe trendy rozwoju biotechnologii medycznej, jakie obserwujemy w ostatnich latach. Oprócz zagadnień typowo medycznych, doceniono znaczenie systemów zarządzania w tworzeniu innowacji i perspektyw ekonomicznych w tym obszarze. Dokonano również porównania rozwiązań wspierających sektor biomedyczny w wybranych krajach.

W kolejnych rozdziałach pochylono się nad oceną kondycji polskiego sektora biomedycznego oraz diagnozą czynników hamujących jego rozwój w naszym kraju, analizując jednocześnie wiele sektorów i aspektów, w tym produkcję leków, urządzeń i sprzętu medycznego, rynek biotechnologiczny, finansowanie publiczne, innowacyjność oraz powstawanie lokalnych start-up’ów.

Rządowy plan na wzrost sektora biomedycznego opiera się na określeniu obszarów priorytetowych oraz wskazaniu kwestii kluczowych dla systemu ochrony zdrowia. Przedstawiono możliwe scenariusze rozwoju i jego cele nadrzędne, a także opisano oczekiwane zmiany dla poszczególnych obszarów. Do planu załączono analizę ryzyka, planowany budżet i mapę całego procesu.

Dzięki wdrożeniu planu, Polska ma w ciągu najbliższej dekady osiągnąć:

  • poprawę bezpieczeństwa lekowego;
  • zwiększenie dostępności innowacyjnych terapii dla pacjentów;
  • poprawę stanu zdrowia pacjentów;
  • optymalizację systemu ochrony zdrowia;
  • rozwój potencjału naukowego i gospodarczego kraju.

Plan skupia się na potrzebach sektora ochrony zdrowia, a jego realizacja koncentruje się na poszukiwaniu rozwiązań o największym potencjale komercjalizacyjnym i mającym realny wpływ na poprawę zdrowia pacjentów. Najważniejsze kierunki rozwoju sektora biomedycznego to m.in.:

  • medycyna celowana/personalizowana;
  • leki biologiczne oraz innowacyjne rozwiązania w obszarze leków generycznych;
  • medycyna translacyjna, badania kliniczne i rozwiązania wspierające efektywność leczenia;
  • narzędzia diagnostyczne, terapeutyczne i wspomagające leczenie oraz rehabilitację.

Z całym dokumentem można zapoznać się poniżej:

Fot. Agencja Badań Medycznych, https://abm.gov.pl/

System ochrony zdrowia

Co szósty lekarz i co piąty dentysta w Polsce nie pracuje z pacjentem

Główny Urząd Statystyczny opublikował nowe dane dotyczące stanu osobowego systemu ochrony zdrowia w Polsce. Opracowanie to jest wynikiem eksperymentalnej pracy metodologicznej dotyczącej szacowania zasobów kadry medycznej w oparciu o źródła administracyjne, w tym rejestry, w odniesieniu do lekarzy i lekarzy dentystów. Dzięki temu, GUS zamierza pozyskiwać dokładniejsze, pełniejsze i bardziej szczegółowe dane niż zbierane były dotychczas.

W 2019 roku (stan na 31.12.2019 r.), osób uprawnionych do wykonywania zawodu lekarza było 149,9 tysięcy, a osób posiadających prawo wykonywania zawodu lekarza – dentysty dokładnie 42,4 tysiąca. Wśród nich, blisko 600 osób posiadało podwójne uprawnienia.

Spośród lekarzy uprawnionych do wykonywania zawodu, przeciętny wiek mężczyzn wynosił 52,7 lat a kobiet 52,0. Dominującą grupę – ok. 21% stanowiły osoby w wieku 50-59 lat. Dominacja ta była silniejsza wśród lekarzy – mężczyzn (24,0%), niż lekarzy – kobiet (19,4%). Przeciętny wiek mężczyzn uprawnionych do wykonywania zawodu lekarza dentysty wyniósł 47,0 lat, podczas gdy w odpowiedniej grupie kobiet wyniósł on około 51,7 lat.

Opracowania posługujące się jedynie liczbami osób uprawnionych do wykonywania zawodów medycznych mogą jednak fałszować obraz polskiego systemu ochrony zdrowia. W rzeczywistości, nie każdy lekarz podejmuje pracę w zawodzie lub wykonuje go w inny sposób, nie oferując bezpośrednio świadczeń zdrowotnych, z których mogą skorzystać pacjenci.

W dniu 31 grudnia 2019 roku liczba pracujących bezpośrednio z pacjentem
w Polsce lekarzy wyniosła – 125,3 tys. (84,1%), a liczba dentystów – 33,6 tys. (79,3%).

Średni wiek lekarza pracującego z pacjentem wynosił 49,5, przy czym wśród kobiet był on nieco niższy niż wśród mężczyzn (odpowiednio 48,8 i 50,4 lat) natomiast średni wiek lekarza dentysty pracującego z pacjentem wynosił 46,1 i w tej grupie wiek kobiet był nieco wyższy niż wiek mężczyzn (46,5 i 44,9 lat).

Najwięcej lekarzy i lekarzy dentystów pracujących bezpośrednio z pacjentem miało województwo mazowieckie – odpowiednio 42,1 i 10,6 na każde 10 000 mieszkańców. Największe niedobory dało się obserwować w województwach: zachodnio-pomorskim, lubuskim, opolskim, podkarpackim, świętokrzyskim i warmińsko-mazurskim.

Biorąc pod uwagę rodzaj działalności (według Klasyfikacji PKD 2007) głównego miejsca pracy* lekarzy i lekarzy dentystów można zauważyć, że dla około 89,4% lekarzy głównym miejscem pracy były podmioty z Działu 86 „Opieka zdrowotna” z tego:

  • dla 34,5% – szpitale,
  • dla 20,7% – praktyka lekarska ogólna,
  • dla 32,6% – lekarska praktyka specjalistyczna,
  • 1,6% – pozostałe podmioty z działu 86.

Podmioty zaliczone do działu 85 – „Edukacja” były głównym miejscem pracy dla około 5,3% lekarzy, przy czym dla 5,1% główne miejsce pracy stanowiły szkoły wyższe.

Podmioty zaliczone do działu 72 – „Badania naukowe i prace rozwojowe” były głównym miejscem pracy dla około 2,3% lekarzy.

Podmioty zaliczone do Działu 84 „Administracja publiczna i obrona narodowa”, obowiązkowe zabezpieczenia społeczne były głównym miejscem pracy około 1,2% lekarzy.

Dla pozostałych 1,9% lekarzy główne miejsce pracy stanowiły podmioty prowadzące pozostałe rodzaje działalności.

W przypadku 94,3% lekarzy dentystów główne miejsce pracy stanowiły podmioty zaliczone do działu 86 „Opieka zdrowotna” z tego:

  • dla 2,4% – szpitale,
  • dla 3,3% – praktyka lekarska ogólna,
  • dla 1,8% – lekarska praktyka specjalistyczna,
  • dla 86,4% – praktyka stomatologiczna,
  • dla 0,4% – pozostałe podmioty z działu 86,

natomiast wyższe uczelnie były głównym miejscem pracy dla 2,9% lekarzy dentystów.

Dla pozostałych 2,8% lekarzy główne miejsce pracy stanowiły podmioty prowadzące pozostałe rodzaje działalności.

Wśród lekarzy pracujących z pacjentem było 84,7 tys. specjalistów (67,5%) a w grupie lekarzy dentystów odsetek ten wyniósł ok. 18% (6,0 tys.).

Na czym polegała innowacyjność badania? Do tej pory, podstawowym źródłem informacji o personelu medycznym były statystyki prowadzone w ramach sprawozdawczości Ministerstwa Zdrowia, innych resortów monitorujących zatrudnienie w Polsce oraz Głównego Urzędu Statystycznego. Nie pozwalało to na pozyskiwanie informacji o wieku i płci personelu medycznego pracującego z pacjentem oraz powodowało niedoszacowanie z uwagi na niepełną kompletność sprawozdań podmiotów leczniczych (ok. 70%), a ponadto ,,ze względu na fakt, że informacja o lekarzach z praktyk lekarskich może być częściowo ujęta w sprawozdaniach podmiotów leczniczych, w których ci lekarze pracują na zasadzie podwykonawstwa, dokładne określenie kompletności badania w odniesieniu do tej składowej było niezwykle utrudnione”. W konsekwencji, do tej pory nie było możliwe precyzyjne określenie liczby lekarzy i lekarzy – dentystów pracujących bezpośrednio z pacjentami. W związku z powyższym, Główny Urząd Statystyczny podjął starania w kierunki połączenia informacji z większej liczby systemów i rejestrów dostarczających rzeczywistych danych, opartych na zbiorach jednostkowych:

  • rejestr lekarzy i lekarzy dentystów posiadających prawo wykonywania zawodu,
  • rejestr ZUS płatników składek,
  • rejestr podmiotów wykonujących działalność leczniczą,
  • rejestr praktyk lekarskich,
  • wykaz lekarzy posiadających prawo wystawiania recept.

W pracach wykorzystano także zbiory opracowane w GUS na potrzeby innych badań statystycznych, bazujące na źródłach administracyjnych, co pozwoliło na uniknięcie powielania niektórych prac.


* Dla ok. 3% lekarzy i 1,5% lekarzy dentystów nie udało się określić głównego miejsca pracy. Podane odsetki odnoszą się do lekarzy i lekarzy dentystów, dla których określono główne miejsce pracy.

Źródło: Główny Urząd Statystyczny, „Oszacowanie zasobów kadry medycznej w oparciu o źródła administracyjne – lekarze i lekarze dentyści (wyniki eksperymentalnej pracy metodologicznej)”, wyd. 01.07.2022 r.

System ochrony zdrowia

Lekarze i pielęgniarki napływające z Ukrainy szansą dla polskiego systemu ochrony zdrowia? [STATYSTYKI]

W związku z konfliktem zbrojnym w Ukrainie, polską granicę przekroczyło już łącznie ponad 3,8 miliona osób. W rezultacie, w przestrzeni publicznej zaczęły pojawiać się pewne nadzieje związane z możliwością uzupełnienia braków w polskich kadrach medycznych poprzez udostępnienie łatwej ścieżki do rynku pracy dla napływających do nas profesjonalistów medycznych naszego wschodniego Sąsiada.

Odpowiednie zapisy znalazły się w ustawie z dnia 12 marca 2022 r. „o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa”. Przewidziano w niej trzy drogi, dzięki którym lekarze, pielęgniarki i położne z Ukrainy mogą bez większych przeszkód podjąć pracę w Polsce. Częściowo, jest to po prostu jedynie rozszerzenie i przedłużenie wprowadzonego już wcześniej trybu uproszczonego, który miał związek z pandemią COVID-19.

  • Od dnia 24 lutego 2022 r., przez okres 18 miesięcy, niezależnie od trwania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, obywatelowi Ukrainy można udzielić zgody na wykonywanie zawodu lekarza lub lekarza dentysty i przyznać warunkowe prawo wykonywania zawodu, jeśli uzyskał odpowiednie kwalifikacje poza terytorium państw Unii Europejskiej, ale spełnił określone warunki ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty (bez wymogu znajomości języka polskiego). Dodatkowym warunkiem jest zgłoszenie tego faktu Ministrowi Zdrowia w terminie 7 dni od rozpoczęcia udzielania świadczeń.
  • Lekarze i lekarze dentyści pochodzący z Ukrainy, którzy już w momencie wybuchu wojny posiadali zgodę na wykonywanie zawodu i warunkowe prawo wykonywania zawodu, wydane na podstawie przepisów związanych ze zwalczaniem pandemii COVID-19, mogą wykonywać zawód również poza podmiotem leczniczym przeznaczonym do udzielania świadczeń zdrowotnych pacjentom chorym na COVID-19 w przypadku:
    • zniesienia stanu zagrożenia epidemicznego oraz zniesienia stanu epidemii lub
    • braku wyodrębnienia podmiotów leczniczych przeznaczonych do udzielania świadczeń zdrowotnych pacjentom chorym na COVID-19

W obu wymienionych powyżej sytuacjach, zgłoszenie faktu udzielania świadczeń Ministrowi Zdrowia również jest warunkiem koniecznym.

  • Osobną drogę zaproponowano tym lekarzom, którzy na terytorium Polski chcieliby udzielać świadczeń jedynie swoim rodakom. Od dnia 24 lutego 2022 r. przez okres 18 miesięcy Minister Zdrowia może nadać numer odpowiadający numerowi prawa wykonywania zawodu lekarzowi lub lekarzowi dentyście który uzyskał zaświadczenie, o którym mowa w art. 9 ust. 7 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, i zgłosił zamiar udzielania świadczeń zdrowotnych (w tym finansowanych ze środków publicznych) osobom, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na podstawie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy.

Dwie pierwsze, wyżej opisane drogi stosuje się analogicznie dla zawodów pielęgniarki i położnej.

Według informacji udzielonej przez Ministerstwo Zdrowia, w okresie od wybuchu wojny do końca kwietnia (29.04.2022 r.), wnioski w systemie uproszczonym o pozwolenie na pracę w Polsce złożyło 334 lekarzy i lekarzy dentystów z Ukrainy, w tym [1]:

  • W procedurze na określony zakres czynności, czas i miejsce zatrudnienia – 72 lekarzy i lekarzy dentystów;
  • Wnioski o warunkowe Prawo Wykonywania Zawodu – 126 lekarzy i lekarzy dentystów, w tym:
    • 33 lekarzy i lekarzy dentystów bez specjalizacji,
    • 93 lekarzy i lekarzy dentystów ze specjalizacją;
  • Na podstawie art. 61 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy – 136 lekarzy i lekarzy dentystów.

Do ostatniego dnia roboczego kwietnia Ministerstwo Zdrowia wydało łącznie 105 decyzji w sprawie złożonych wniosków, z czego wszystkie były pozytywne. Zatwierdzone wnioski dotyczą:

  • Procedury na określony zakres czynności, czas i miejsce zatrudnienia – 3 lekarzy i lekarzy dentystów;
  • Warunkowego Prawo Wykonywania Zawodu – 72 lekarzy i lekarzy dentystów, w tym:
    • 18 lekarzy i lekarzy dentystów bez specjalizacji,
    • 54 lekarzy i lekarzy dentystów ze specjalizacją;
  • Prawa Wykonywania Zawodu podstawie art. 61 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy – 30 lekarzy i lekarzy dentystów.

W przypadku grup zawodowych pielęgniarek i położnych, Ministerstwo Zdrowia podaje, że od dnia 24 lutego 2022 r. wnioski złożyło 171 osób, w tym [1]:

  • W procedurze na określony zakres czynności, czas i miejsce wykonywania zawodu – 36 osób (32 pielęgniarki i 4 położne);
  • W procedurze o warunkowe Prawo Wykonywania Zawodu – 135 osób (123 pielęgniarki i 12 położnych).

Minister Zdrowia zdążył wydać już 62 pozytywne decyzje. Spośród tej liczby, decyzje dotyczyły:

  • Procedury na określony zakres czynności, czas i miejsce wykonywania zawodu – 8 osób (8 pielęgniarek i 0 położnych);
  • Procedury o warunkowe Prawo Wykonywania Zawodu – 54 osób (43 pielęgniarki oraz 11 położnych).

Dużo więcej lekarzy z Ukrainy przyjechało do naszego kraju tak naprawdę wiele wcześniej, korzystając z działającej od ponad roku uproszczonej procedury zatrudniania w polskich placówkach medycznych personelu medycznego z krajów spoza Unii Europejskiej. Ogółem, w tym czasie zostało przyjętych 1550 lekarzy, z czego 796 to obywatele ukraińscy. Tym samym sposobem trafiły do Polski również 324 pielęgniarki i położne, z czego 242 pochodziły właśnie z Ukrainy. Dużo więcej dotychczas wydanych decyzji nie ma bezpośredniego związku z wojną, a ma dużo więcej wspólnego z pandemią i coraz bardziej odczuwalnym kryzysem kadr medycznych, a co za tym idzie zwiększonym zapotrzebowaniem w Polsce. Widać jednak, że Ukraina była i pozostaje głównym kierunkiem, z którego przybywają do nas zagraniczni profesjonaliści w obszarze medycyny.

Czy uważasz, że powyższy artykuł był przydatny i ciekawy? Możesz wesprzeć działalność The Healthcare Economics Foundation (KRS: 0000962240), przekazując darowiznę na jej cele statutowe. Prosimy o dokonywanie wpłat na nasze konto bankowe: PKO BP 49 1020 1169 0000 8402 0818 7355. Dziękujemy!


[1] Opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Zdrowia przekazanych w odpowiedzi na wniosek o udostępnienie informacji publicznej – raport statystyczny ministerstwa, stan na 29.04.2022 r., godz. 12:00.