Główny Urząd Statystyczny opublikował nowe dane dotyczące stanu osobowego systemu ochrony zdrowia w Polsce. Opracowanie to jest wynikiem eksperymentalnej pracy metodologicznej dotyczącej szacowania zasobów kadry medycznej w oparciu o źródła administracyjne, w tym rejestry, w odniesieniu do lekarzy i lekarzy dentystów. Dzięki temu, GUS zamierza pozyskiwać dokładniejsze, pełniejsze i bardziej szczegółowe dane niż zbierane były dotychczas.
W 2019 roku (stan na 31.12.2019 r.), osób uprawnionych do wykonywania zawodu lekarza było 149,9 tysięcy, a osób posiadających prawo wykonywania zawodu lekarza – dentysty dokładnie 42,4 tysiąca. Wśród nich, blisko 600 osób posiadało podwójne uprawnienia.
Spośród lekarzy uprawnionych do wykonywania zawodu, przeciętny wiek mężczyzn wynosił 52,7 lat a kobiet 52,0. Dominującą grupę – ok. 21% stanowiły osoby w wieku 50-59 lat. Dominacja ta była silniejsza wśród lekarzy – mężczyzn (24,0%), niż lekarzy – kobiet (19,4%). Przeciętny wiek mężczyzn uprawnionych do wykonywania zawodu lekarza dentysty wyniósł 47,0 lat, podczas gdy w odpowiedniej grupie kobiet wyniósł on około 51,7 lat.
Opracowania posługujące się jedynie liczbami osób uprawnionych do wykonywania zawodów medycznych mogą jednak fałszować obraz polskiego systemu ochrony zdrowia. W rzeczywistości, nie każdy lekarz podejmuje pracę w zawodzie lub wykonuje go w inny sposób, nie oferując bezpośrednio świadczeń zdrowotnych, z których mogą skorzystać pacjenci.
W dniu 31 grudnia 2019 roku liczba pracujących bezpośrednio z pacjentem
w Polsce lekarzy wyniosła – 125,3 tys. (84,1%), a liczba dentystów – 33,6 tys. (79,3%).
Średni wiek lekarza pracującego z pacjentem wynosił 49,5, przy czym wśród kobiet był on nieco niższy niż wśród mężczyzn (odpowiednio 48,8 i 50,4 lat) natomiast średni wiek lekarza dentysty pracującego z pacjentem wynosił 46,1 i w tej grupie wiek kobiet był nieco wyższy niż wiek mężczyzn (46,5 i 44,9 lat).
Najwięcej lekarzy i lekarzy dentystów pracujących bezpośrednio z pacjentem miało województwo mazowieckie – odpowiednio 42,1 i 10,6 na każde 10 000 mieszkańców. Największe niedobory dało się obserwować w województwach: zachodnio-pomorskim, lubuskim, opolskim, podkarpackim, świętokrzyskim i warmińsko-mazurskim.
Biorąc pod uwagę rodzaj działalności (według Klasyfikacji PKD 2007) głównego miejsca pracy* lekarzy i lekarzy dentystów można zauważyć, że dla około 89,4% lekarzy głównym miejscem pracy były podmioty z Działu 86 „Opieka zdrowotna” z tego:
- dla 34,5% – szpitale,
- dla 20,7% – praktyka lekarska ogólna,
- dla 32,6% – lekarska praktyka specjalistyczna,
- 1,6% – pozostałe podmioty z działu 86.
Podmioty zaliczone do działu 85 – „Edukacja” były głównym miejscem pracy dla około 5,3% lekarzy, przy czym dla 5,1% główne miejsce pracy stanowiły szkoły wyższe.
Podmioty zaliczone do działu 72 – „Badania naukowe i prace rozwojowe” były głównym miejscem pracy dla około 2,3% lekarzy.
Podmioty zaliczone do Działu 84 „Administracja publiczna i obrona narodowa”, obowiązkowe zabezpieczenia społeczne były głównym miejscem pracy około 1,2% lekarzy.
Dla pozostałych 1,9% lekarzy główne miejsce pracy stanowiły podmioty prowadzące pozostałe rodzaje działalności.
W przypadku 94,3% lekarzy dentystów główne miejsce pracy stanowiły podmioty zaliczone do działu 86 „Opieka zdrowotna” z tego:
- dla 2,4% – szpitale,
- dla 3,3% – praktyka lekarska ogólna,
- dla 1,8% – lekarska praktyka specjalistyczna,
- dla 86,4% – praktyka stomatologiczna,
- dla 0,4% – pozostałe podmioty z działu 86,
natomiast wyższe uczelnie były głównym miejscem pracy dla 2,9% lekarzy dentystów.
Dla pozostałych 2,8% lekarzy główne miejsce pracy stanowiły podmioty prowadzące pozostałe rodzaje działalności.
Wśród lekarzy pracujących z pacjentem było 84,7 tys. specjalistów (67,5%) a w grupie lekarzy dentystów odsetek ten wyniósł ok. 18% (6,0 tys.).
Na czym polegała innowacyjność badania? Do tej pory, podstawowym źródłem informacji o personelu medycznym były statystyki prowadzone w ramach sprawozdawczości Ministerstwa Zdrowia, innych resortów monitorujących zatrudnienie w Polsce oraz Głównego Urzędu Statystycznego. Nie pozwalało to na pozyskiwanie informacji o wieku i płci personelu medycznego pracującego z pacjentem oraz powodowało niedoszacowanie z uwagi na niepełną kompletność sprawozdań podmiotów leczniczych (ok. 70%), a ponadto ,,ze względu na fakt, że informacja o lekarzach z praktyk lekarskich może być częściowo ujęta w sprawozdaniach podmiotów leczniczych, w których ci lekarze pracują na zasadzie podwykonawstwa, dokładne określenie kompletności badania w odniesieniu do tej składowej było niezwykle utrudnione”. W konsekwencji, do tej pory nie było możliwe precyzyjne określenie liczby lekarzy i lekarzy – dentystów pracujących bezpośrednio z pacjentami. W związku z powyższym, Główny Urząd Statystyczny podjął starania w kierunki połączenia informacji z większej liczby systemów i rejestrów dostarczających rzeczywistych danych, opartych na zbiorach jednostkowych:
- rejestr lekarzy i lekarzy dentystów posiadających prawo wykonywania zawodu,
- rejestr ZUS płatników składek,
- rejestr podmiotów wykonujących działalność leczniczą,
- rejestr praktyk lekarskich,
- wykaz lekarzy posiadających prawo wystawiania recept.
W pracach wykorzystano także zbiory opracowane w GUS na potrzeby innych badań statystycznych, bazujące na źródłach administracyjnych, co pozwoliło na uniknięcie powielania niektórych prac.
* Dla ok. 3% lekarzy i 1,5% lekarzy dentystów nie udało się określić głównego miejsca pracy. Podane odsetki odnoszą się do lekarzy i lekarzy dentystów, dla których określono główne miejsce pracy.
The Healthcare Economics Foundation 