Czas pandemii wymusił na Ministerstwie Zdrowia wypracowanie szczególnych rozwiązań mających na celu finansowanie gotowości do przyjęcia pacjentów z COVID-19 oraz ich leczenia szpitalnego. Na początku należy zaznaczyć, że świadczenia medyczne, w tym transport sanitarny, udzielane w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 nie są finansowane ze składek na ubezpieczenie zdrowotne w ramach budżetu Narodowego Funduszu Zdrowia. Środki na ich pokrycie pochodzą z budżetu państwa, z części której dysponentem jest minister właściwy do spraw zdrowia lub z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19. W stworzonych zasadach placówki podzielono na dwie zasadnicze kategorie – szpitale tradycyjne oraz tymczasowe, tworzone ad hoc w wielu miejscach Polski w związku z obserwowanym lub spodziewanym przeciążeniem systemu ochrony zdrowia, najczęściej w różnego rodzaju budynkach użyteczności publicznej innych niż szpital (chociaż również w niektórych konwencjonalnych szpitalach).
Te pierwsze, szpitale tradycyjne, mogą należeć do dwóch podkategorii – poziomów, w zależności od tego, jaką funkcję spełniają w systemie:
- I poziom: szpitale, w których utworzono tzw. łóżka buforowe, przeznaczone dla pacjentów z podejrzeniem zakażenia koronawirusem
- II poziom: szpitale, które zajmują się leczeniem chorych na COVID-19, czyli pacjentów z pozytywnym wynikiem testu na koronawirusa. Obejmują opieką także pacjentów z podejrzeniem zakażenia koronawirusem
Szpitale zakwalifikowane do obu poziomów otrzymują rekompensatę za samą gotowość do udzielania świadczeń spodziewanym pacjentom z podejrzeniem lub potwierdzonym zakażeniem COVID-19. Udzielana jest ona w związku ze zmianami organizacyjnymi (np. przekształcenie oddziału innego typu) oraz utraconymi wpływami, które mogły pochodzić z kontraktów NFZ na leczenie pacjentów z innymi schorzeniami. Kwota ta liczona jest indywidualnie z uwzględnieniem wynagrodzenia za świadczenia wypłacane szpitalom przez NFZ w styczniu i lutym 2020 roku, czyli średniej pochodzącej sprzed pandemii. Z tego powodu kwota ta może być zróżnicowana, jednak według danych Narodowego Funduszu zdrowia, wynosi ona średnio 717 zł/dobę za łóżko.
Z kwoty rekompensaty wyłączone są koszty:
- leków stosowanych w chemioterapii oraz leków i środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego stosowanych w ramach programów lekowych,
- środków finansowych przekazywanych na pokrycie kosztów wzrostu wynagrodzeń lekarzy,
- świadczeń udzielanych przez pielęgniarki i położne oraz ratowników medycznych na podstawie Ogólnych Warunków Umów.
Niektóre szpitale, w związku z trudną sytuacją epidemiczną były jednak zmuszone zwiększyć liczbę miejsc. W takiej sytuacji, za każde dodatkowe łóżko (niefinansowane wcześniej w ramach żadnej umowy z NFZ) otrzymują kwotę 100 zł/dobę dostępności tego łóżka dla pacjentów podejrzewanych i zakażonych wirusem SARS-CoV-2.
Szpitale gwarantujące II stopień „zabezpieczenia covidowego” otrzymują również środki za dostępność respiratora dla pacjentów podejrzewanych o zakażenie i zakażonych wirusem SARS-CoV-2. Opłata wynosi 200 zł/dobę dostępności do każdego dodatkowego respiratora, który nie jest ujęty w dotychczasowej umowie szpitala z Funduszem.
Jak jednak wyglądają rozliczenia, gdy do szpitala tradycyjnego trafi już pacjent?
Zarówno placówki I, jak i II poziomu otrzymują dodatkowo 185 zł za pobyt pacjenta podejrzanego o zakażenie wirusem SARS-CoV-2. Na więcej liczyć mogą szpitale zakwalifikowane do poziomu II, które za leczenie pacjenta z COVID-19, z uwzględnieniem poziomu jego saturacji, otrzymają odpowiednio 330 zł/osobodzień w przypadku saturacji równiej lub wyższej niż 95% i 630 zł/osobodzień w przypadku saturacji poniżej 95% (co jest związane z koniecznością m.in. tlenoterapii).
Za hospitalizację pacjentów chorych na COVID-19, którzy wymagają wentylacji mechanicznej poza oddziałem intensywnej terapii, szpitale II poziomu otrzymują kwotę 1154 zł/osobodzień. W sytuacji, gdy pacjent z COVID-19 wymaga wentylacji mechanicznej na oddziale intensywnej terapii, wówczas szpitale II poziomu otrzymują bardzo zróżnicowaną kwotę od 987 zł do 5691 zł/osobodzień (wysokość środków zależy od pomnożenia wartości punktowej zgodnej z wartością określoną w załącznikach nr 1ts oraz nr 1c do obowiązującego zarządzenia Prezesa NFZ w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju leczenie szpitalne i świadczenia wysokospecjalistyczne i ceny za punkt równiej 1,16 zł).
W powyższych rozważaniach trzeba uwzględnić jeszcze dwa dodatkowe zastrzeżenia:
- Do środków za leczenie pacjentów z COVID-19 w jednostkach I i II typu należy dodatkowo doliczyć opłaty wypłacane za gotowość
- W kosztach leczenia i w opłatach za gotowość nie są uwzględnione koszty dodatków do wynagrodzeń personelu medycznego. Stanowią one odrębną część kosztów, które pokrywa NFZ. Ich wysokość została wskazana w poleceniach Ministra Zdrowia dla Prezesa NFZ.
Zasady rozliczeń są dużo prostsze w przypadku szpitali tymczasowych. Jednocześnie wypłacane środki są istotnie wyższe. Otrzymują one rekompensaty wyznaczone na podstawie analiz rządowej Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji.
Szpitale tymczasowe za dostępność (samą gotowość) łóżka dla pacjentów z COVID-19, w tym łóżka przeznaczonego dla pacjentów wymagających wentylacji mechanicznej, otrzymują 1667,79 zł/dobę. Za gotowość do udzielania świadczeń w punkcie przyjęć otrzymują „ryczałtowo” 18 299 zł/dobę. Za leczenie pacjenta z COVID-19, w tym wymagającego wentylacji mechanicznej, budżet państwa wypłaca dokładnie 2428 zł/osobodzień.
W tym przypadku należy jednak uwzględnić, iż:
- W szpitalach tymczasowych opłata za leczenienie łączy się z opłatą za gotowość (dostępność)
- Stawki za dostępność i leczenie pacjentów z COVID-19 w szpitalach tymczasowych uwzględniają dodatkowe środki na wynagrodzenie personelu medycznego, które każdorazowo po zakończeniu miesiąca będą podlegały rozliczeniu z NFZ przez pomniejszenie wartości przekazywanych środków o dopłatę równą 100% w stosunku do dotychczasowego wynagrodzenia danego pracownika lub o wysokość wynagrodzeń łącznie z dodatkami, wypłacanych przez wojewodę (w przypadku personelu skierowanego do pracy w szpitalu tymczasowym przez wojewodę).
- Szpitale tymczasowe nie otrzymują rekompensaty za utracone przychody
Ile zatem kosztuje nas pandemia każdego dnia? Określenie tego nie jest do końca możliwe ze względu na obecną dynamikę sytuacji epidemiologicznej i brak ogólnodostępnych, szczegółowych danych na temat typu zaangażowanych placówek, rodzaju łóżek, a nawet mającego tu znaczenie stanu pacjentów. Na przykładzie dziennego raportu o koronawirusie, publikowanym każdego dnia na profilu facebook Ministerstwa Zdrowia, można jednak oszacować przynajmniej rząd wielkości ponoszonych kosztów – sama gotowość 30 882 łóżek wiąże się z wydatkami na poziomie kilkudziesięciu milionów złotych. Koszty wentylacji mechanicznej 1189 pacjentów to dodatkowe kilka milionów każdego dnia.
Według raportu Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny, zatytułowanego „Sytuacja zdrowotna ludności polskiej i jej uwarunkowania 2020”, średni czas hospitalizacji wynosił 12,3 dnia w przypadku kobiet i 11,8 dnia dla mężczyzn. Mieszkańcy miast krócej przebywali w szpitalach krócej (12 dni) niż mieszkańcy wsi (14 dni).
Na podstawie informacji wiceministra zdrowia Waldemara Kraski, udzielonej na posiedzeniu sejmu dnia 1 grudnia 2021 roku, na walkę z pandemią koronawirusa w Polsce w 2021 r. rząd przeznaczył 34,3 mld zł, a w roku 2022 planuje na ten cel wydać ponad 21 mld zł. W dniu 1 grudnia w Polsce działało 25 szpitali tymczasowych, mogących przyjąć 2529 pacjentów i posiadających 360 miejsc respiratorowych.
Źródła:
- Komunikat Narodowego Funduszu Zdrowia z dn. 10.12.2021 r., „Finansowanie leczenia pacjentów z COVID-19 w szpitalach tradycyjnych i tymczasowych”, dostępne: https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-centrali/finansowanie-leczenia-pacjentow-z-covid-19-w-szpitalach-tradycyjnych-i-tymczasowych,7849.html
- Raport „Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania”, NIZP-PZH, 2020 r., red. B. Wojtyniak, P. Goryński, dostępne: https://www.pzh.gov.pl/download/21980/
- Puls Medycyny, artykuł „Ilu zaszczepionych zachorowało na COVID-19, ilu było w szpitalu, a ilu zmarło? Są dane MZ” z dn. 01.12.2021 r., dostępne: https://pulsmedycyny.pl/ilu-zaszczepionych-zachorowalo-na-covid-19-ilu-bylo-w-szpitalu-a-ilu-zmarlo-sa-dane-mz-1134991
The Healthcare Economics Foundation 